مراحل احداث کلین‌روم برای فرآوری محصولات گیاهی

مقدمه

در صنعت فرآوری محصولات گیاهی، کنترل شرایط محیطی به‌ویژه در مراحل حساس تولید، یکی از الزامات حیاتی است. احداث کلین‌روم (Clean Room) یا اتاق تمیز به‌منظور اطمینان از کیفیت، ایمنی و ماندگاری محصولات گیاهی اهمیت ویژه‌ای دارد. در این مقاله به بررسی مراحل اصولی احداث کلین‌روم برای فرآوری این محصولات می‌پردازیم.

اهمیت کلین‌روم در صنعت فرآوری محصولات گیاهی

کلین‌روم محیطی است که میزان آلاینده‌های موجود در هوا (نظیر گرد و غبار، میکروب‌ها و ذرات معلق) در آن به شدت کنترل می‌شود. در فرآوری محصولات گیاهی مانند داروهای گیاهی، عصاره‌گیری و تولید مکمل‌های گیاهی، وجود چنین فضایی برای جلوگیری از آلودگی‌های میکروبی و افزایش کیفیت محصول نهایی الزامی است.

مراحل احداث کلین‌روم برای فرآوری محصولات گیاهی

1. نیازسنجی و طراحی اولیه

در ابتدا باید نیازهای تولید مشخص شوند:

• نوع محصولات گیاهی

• ظرفیت تولید

• استانداردهای مورد نظر (مانند GMP، HACCP، ISO)

با توجه به این اطلاعات، نقشه اولیه کلین‌روم شامل فضاهای مختلف (ورودی، اتاق تعویض لباس، اتاق تولید، فضای کنترل کیفیت و...) طراحی می‌شود.

2. انتخاب کلاس کلین‌روم

بر اساس حساسیت محصول، کلاس کلین‌روم (ISO 5 تا ISO 8) انتخاب می‌شود. برای محصولات گیاهی معمولاً کلاس ISO 7 یا ISO 8 کافی است، مگر اینکه فرآیندهای خاصی انجام شود.

3. ساختار و مصالح ساختمانی

دیوارها، سقف و کف باید از مصالح قابل شست‌وشو و مقاوم به مواد شیمیایی ساخته شوند. معمولاً از پانل‌های ساندویچی با روکش آنتی‌باکتریال استفاده می‌شود.

4. سیستم تهویه و فیلتراسیون

سیستم HVAC و فیلترهای HEPA برای کنترل دما، رطوبت و کاهش ذرات معلق در هوا طراحی و نصب می‌شوند.

5. کنترل فشار مثبت

برای جلوگیری از ورود آلاینده‌ها، باید فشار داخل کلین‌روم نسبت به محیط اطراف مثبت باشد.

6. نصب تجهیزات و خط تولید

تجهیزات فرآوری محصولات گیاهی باید مطابق با الزامات GMP نصب شده و به گونه‌ای قرار گیرند که کمترین آلودگی را ایجاد کنند.

7. مونیتورینگ و اعتبارسنجی

پس از تکمیل مراحل ساخت، شرایط محیطی (تعداد ذرات معلق، دما، رطوبت، فشار هوا و آلودگی میکروبی) باید با استفاده از تجهیزات دقیق پایش شود. در نهایت کلین‌روم باید توسط مراجع ذی‌صلاح اعتبارسنجی گردد.

نتیجه‌گیری

احداث کلین‌روم برای فرآوری محصولات گیاهی یک فرایند تخصصی و حساس است که نیاز به طراحی اصولی، استفاده از مصالح استاندارد، و رعایت دقیق دستورالعمل‌های بهداشتی دارد. این فضاها نقش مهمی در افزایش کیفیت، سلامت و ماندگاری محصولات گیاهی ایفا می‌کنند.