به گزارش روابط عمومی مرکز توسعه فناوری پدیده گیاه به نقل از خبرگزاری علم و فناوری استان فارس، دکتر جلال الدین حق کارشناس طب سنتی و گیاهان دارویی در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری تصریح کرد: سبک زندگی افراد در فصول مختلف متفاوت است و غذاهایی كه فرد در فصول مختلف مصرف میکند باید متفاوت باشند در غیر این صورت شخص بیمار خواهد شد. حتی میزان خواب و فعالیت های بدنی نیز باید در فصول گرم و سرد تفاوت داشته باشد.
وی ادامه داد: هر جسم و پدیده ای در هستی دارای مزاج و تدابیر خاص خود است. از جمله آن پدیده ها، فصول و یکی از این فصول تابستان است كه مزاج این فصل گرم و خشک است. گرما در این فصل بیشترین حد خود را دارد و خشکی هوا و طبیعت هم بیشتر است.

آشنایی کلی با مزاج‌ها
دکتر حق شناس با اشاره به اینکه تمام ارکان زندگی مانند فصل ها، ساعات شبانه روز، شخصیت ها براساس قانون مزاج جریان دارند، خاطرنشان کرد: در واقع می توان گفت تمام فعالیت های یک فرد و سبک زندگی او بر اساس نوع مزاجش در شبانه روز، فصول و ویژگی های آن ها تعیین می شود.
او در همین زمینه افزود: از نظر طب سنتی، در تمام نظام خلقت به خصوص در انسان چهار عنصر تاثیرگذار گرمی، سردی، خشکی و تری وجود دارد.
کارشناس طب سنتی گفت: بدن آدمی از آتش، آب، هوا و خاک ساخته شده؛ عناصری كه همه ی ذرات خلقت از آن بهره مند هستند. در واقع آتش گرم و خشک، هوا گرم و تر، آب، سرد و تر و خاک، سرد و خشک است اما در هر موجود یا ماده ای یکی از این عناصر برجسته تر است.
دکتر جلال الدین حق شناس بیان کرد: در كبد انسان چهار مایع ساخته می شود كه ویژگی های این عناصر را دارد. صفرا (گرم و خشک)، بلغم (سرد و تر)، خون( گرم و تر) و سودا سرد و خشک كه بر اساس افزایش یکی از آن ها، مزاج فرد مشخص می شود.
وی در رابطه با مراحل زندگی و عمر آدمی می‌ گوید: از تولد تا ۳۰ سالگی، بهار عمر و فصل گرم و تری است. در این دوران فرد مزاج اصلی خود را بروز می‌دهد. 30 تا ۴۰ سالگی فصل تابستان، گرمی و خشکی بدن است که در این زمان ویژگی‌ های مزاج تشدید می‌شوند.
او در همین زمینه اذعان کرد: ۴۰ تا ۶۰ سالگی پاییز زندگی و فصل سرد و خشک است. از ۶۰ سالگی به بعد زمستان عمر و دوران پیری و در واقع فصل سرد و تری آغاز می شود.
کارشناس طب سنتی و گیاهان دارویی همچنین اشاره کرد: شبانه‌ روز نیز این چهار مزاج را دارد. از جمله، ۴ صبح تا ۱۲ ظهر گرم، مرطوب و دموی، ۱۲ ظهر تا ۶ بعد از ظهر گرم، خشک و صفراوی، ۶ عصر تا ۱۰ شب سرد، خشک و سوداوی، 10 شب تا ۴ صبح سرد و تر و بلغمی محسوب می‌شود.
او با اشاره به اینکه فعالیت های فیزیکی و سبک زندگی یک شخص باید بر این اساس تنظیم شود، تصریح کرد: طبق مزاج شبانه روز و فصل تشدید می شود. برای مثال خطر سکته ی قلبی در ۴ صبح تا ۱۲ ظهر در دموی ها بالاست زیرا فشار خون شان بر اساس طبع آن ساعت افزایش می یابد.

اهمیت حفظ تعادل اخلاط در بدن در فصول مختلف
به گفته حق شناس، از دیدگاه طب سنتی ایرانی شایع ترین علت هایی که در بدن باعث بروز مشکل و بیماری می شوند شامل تغییر غیرطبیعی یک یا چند کیفیت (گرمی، سردی که به آن اصطلاحا سو مزاج می گویند) و یا تغییر میزان یک یا چند خلط از اخلاط چهارگانه در بدن است.
این کارشناس طب سنتی افزود: در هر فصلی با توجه به شرایط اقلیمی کشور، رژیم غذایی افراد، نوع مزاج فرد و برخی از کیفیت ها افزایش یا کاهش یافته و نیز برخی اخلاط بیشتر در بدن تولید می شوند و ممکن است باعث بروز مشکلاتی برای فرد شوند.
این فعال حوزه طب سنتی در این گفت و گو خاطرنشان کرد: در فصول گرم خصوصا تابستان معمولاً افراد، مخصوصا گرم مزاجان، دچار افزایش حرارت و علائم آن و نیز غلبه ی خلط َدم و صفرا می شوند. در ادامه نگاهی به اخلاط چهارگانه، وظایف آنها در بدن، غلبه اخلاط صفرا و دم و راه های جلوگیری از مشکلات ناشی از غلبه ی آنها در بدن می اندازیم.

انواع اخلاط و اهمیت آنها در طب سنتی
دکتر حق شناس به خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری در این زمینه گفت: اخلاط، مواد سیال و مایعی هستند که به دنبال عملیات هضم غذا در سیستم گوارش و کبد تولید می شوند. وارد کردن خوردنی ها و نوشیدنی ها به دهان و جویدن غذا، عملیات هضم در معده و روده ها انجام شده و مواد حاصله پس از جذب، به سمت کبد می روند.
وی افزود: هر کدام از اعضاء از بعضی از اخلاط چهارگانه بیشتر به عنوان غذای خود استفاده می كنند. برای مثال، اعضای محكم بدن مانند استخوان ها، تاندون ها، ناخن ها و موها بیشتر از خلط سودا تغذیه می كنند.
وی در همین زمینه بیان کرد: با تغییر كیفیت و كمیت خلط سودا، شخص دچار مشکلاتی در این اعضا می شود. به عنوان مثال به نرمی استخوان، شكستن ناخن، بدحالت و وز شدن و شكسته شدن موها، عدم استحکام کافی بدن، در رفتن مفاصل مبتلا می شود.
او ادامه داد: بخش های نرم و لطیف و انعطاف پذیر بدن مانند بافت چربی، مایع مفصلی و سیستم عصبی مركزی مغز و نخاع، بیشتر از خلط بلغم استفاده می كنند، با غیر طبیعی شدن خلط بلغم، انعطاف پذیری بدن، شادابی پوست و بافت زیر پوستی و كیفیت فرآیندهای عصبی مركزی تحت تأثیر قرار می گیرند.
حق شناس اذعان کرد: خلط صفرا نیز توسط بعضی از اعضای بدن بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد و یکی از خاصیت های خلط صفرا، این است كه به واسطه وجود آن، مواد غذایی و خون وارد مویرگ ها و مجاری خیلی ریز می شوند و به اعضای دوردست بدن نیز غذا رسانی می شود.
وی تاکید کرد، بیشترین و مهم ترین خلط بدن، خلط دم (خون) و بعد از آن بلغم است و از نظر حجم و میزان اخلاط، صفرا و سودا كمتر از بقیه هستند. پس می توان اینطور نتیجه گیری كرد كه غذایی برای بدن مفید است و باید جزء غذاهای عمده و اصلی باشد كه تناسب اخلاط را به این صورت برای بدن ایجاد کند.
کارشناس طب سنتی و گیاهان دارویی همچنین به خبرنگار ما در این زمینه گفت: در واقع ما به تمام اخلاط نیاز داریم و لذا به تنوع در مصرف خوردنی ها و نوشیدنی ها نیز نیاز داریم اما باید با رعایت تدابیر مربوطه زمینه را برای شكل گیری اخلاط طبیعی از نظر كمیت و كیفیت فراهم نماییم.

غذاهایی كه خلط صفرا تولید می كنند
این مقام مسئول اضافه کرد: تمام غذاهای تند، چرب، خیلی شور و یا خیلی شیرین، ادویه‌جات و مواد تند، غذاهای سرخ ‌کردنی و همچنین غذاهای لطیف غذاهایی كه بلافاصله بعد از بلع و تا مدت کوتاهی پس از آن مثلا طی نیم تا یكساعت هضم می‌شوند، خلط‌ صفرای نسبتا زیادی تولید می‌كنند.

علائم افزایش خلط صفرا
به گفته کارشناس طب سنتی از مرکز فنی و حرفه ای فراشبند، از علائم افزایش صفرا می‌توان به، تمایل چهره شخص یا سفیدی چشم‌ ها به سمت رنگ زرد، نشستن باره زرد رنگ بر روی زبان، افزایش تلخی دهان با خوردن یکی از غذاهای ذکر شده، تلخی دهان مخصوصا خشک مخاط ها)دهان، بینی و چشم اشاره کرد.
وی در رابطه با پرهیز برای افرادی كه علائم افزایش خلط صفرا پیدا كرده‌اند گفت: این افراد باید از مصرف تمام خوردنی ها و نوشیدنی‌ هایی كه خلط صفرای زیاد تولید کرده و یا مزاج گرم و خشک دارند، پرهیز كنند.

در تابستان شیوع چه بیماری هایی بالا است
کارشناس طب سنتی عنوان کرد: مزاج فصل تابستان، گرم، خشک و صفراوی است زیرا زاویه‌ ی تابش خورشید مستقیم و نزدیک‌ تر به کره‌ ی زمین است. از طرفی تبخیر، رطوبت و ایجاد بخار و به نوعی گرما افزایش می‌یابد.
وی در همین زمینه وانمود کرد: در مناطق کنار دریا این گرمی و رطوبت بیشتر و برای بلغمی ها دوست داشتنی است اما باید گفت احتمال بروز بیماری‌های صفراوی در این فصل بیشتر می‌شود.
دکتر حق شناس در رابطه با بیماری های عفونی در این فصل گفت: در فصل تابستان افزایش گرما باعث افزایش صفرا می‌شود و حرارت بدن بالا می‌رود که نشانه‌ ی آن تب است.
او خاطرنشان کرد: تب علامت خطر بیماری‌های عفونی است. در تابستان احتمال ابتلا به بیماری‌های عفونی بسیار بالا می‌رود به ویژه در سفر، زیرا به دلیل تغییر مزاج، فرد آمادگی بیشتری برای ابتلا به بیماری دارد.
حق شناس افزود: بیماری‌ های قلبی و عروقی: در ‌تابستان به دلیل افزایش غلظت خون ‌ناشی از کم آبی بدن، بیماری های قلبی و عروقی موجب‌ سکته قلبی می شود و همچنین ایجاد لخته های خون در مغز شیوع بیشتری دارد.
این کارشناس طب سنتی به خبرنگار علم و فناوری سرکار خانم شعبانی گفت: بیماری‌های کلیوی یکی از شایع ترین عارضه های فصل تابستان است. زیرا کم آبی بدن در نتیجه ی شدت گرما عملکرد مطلوب كلیه ها را دچار مشكل می کند.
وی اذعان کرد: به علت خشکی بدن و تعریق زیاد، کم آبی و اختلالات الكترولیتی بیشتر می شود و احتمال بروز سنگ های کلیوی و عوارض مرتبط به آن بالا می رود.
وی به نکات مهمی دیگر اشاره کرد و افزود: بیماری های پوستی نظیر کهیر، جوش و آکنه، خارش و بیماری های پوستی كه طبیعت صفراوی دارند مانند اگزما، فلس دار شدن و التهابات پوستی تحت تاثیر دمای محیطی و عوامل خارجی شیوع بالینی دارند و به خصوص در نوجوانان و جوانان مشكل ساز هستند.

طب سنتی چه راهکارهایی را برای درمان پیشنهاد می‌کند
به گفته کارشناس طب سنتی، به طور کلی برای دوری و پیشگیری از ابتلا به بیماری های صفراوی تابستان، تدابیری با توجه به مزاج فصل و مزاج افراد درباره ی نوع تهویه ی هوا، پوشش و تغذیه ی مناسب وجود دارد.
دکتر جلال الدین حق شناس بیان کرد: اولین نکته توجه به سیستم تهویه و جریان طبیعی هواست. در تابستان افراد باید سعی كنند در سایه و محیطی خنک قرار بگیرند.
او بیان کرد: در طب قدیم گفته شده جایی كه باد شمال بوزد، فواره ای باشد و در آن حوالی آب بپاشند، برای همین ساختار خانه ها با دیواره های ضخیم و سرداب ها در طبقات پایین و زیرزمین بود تا در تابستان هوای داخل خانه خنک و در زمستان گرم باشد.
دکتر حق شناس در رابطه با تغذیه در فصل تابستان گفت: حرارت درونی بدن در تابستان و هوای گرم میل به طرف خارج دارد. بدن باید حرارت خود را بیرون بدهد تا دچار تعادل شود و صدمه نبیند.
وی با اشاره به اینکه وقتی حرارت داخل بدن را بیرون می‌دهید، مکانیزم های نیازمند حرارت مثل هضم غذا افت پیدا می‌کند و بی‌ اشتها می‌شوید، بنابراین نوع تغذیه و انتخاب مواد غذایی نوشیدنی‌ ها بسیار مهم است.
او گفت: در فصل تابستان پرخوری و مصرف غذاهای سنگین و غلیظ مضر است زیرا هضم ناقص شده و این موجب بیماری در فرد می‌شود .بنابراین باید از خوردن غذاهای گرم و صفرا ساز پرهیز و غذاهای سبک با طبع خنک مصرف کرد.

پرهیزات غذایی
دکتر حق شناس با اشاره به اینکه در فصل تابستان افراد با مزاج گرم و خشک صفراوی ها، بیشتر در معرض آسیب می باشند، خاطرنشان کرد: به دلیل گرم و خشک بودن مزاج این افراد و همچنین مزاج فصل تابستان، احتمال خطر در این افراد بیشتر است.
وی افزود: در این فصل باید از مصرف خوراکی ها و نوشیدنی هایی که حرارت بدن را بالا می برند و باعث خشکی می شوند، پرهیز کرد، مخصوصاً مواد غذایی تند از قبیل فلفل و زنجبیل، دارچین، سس های تند، سبزیجات تند مانند سیر، نعناع، شوید در نتیجه باید از غذاهای پخته ساده بدون ادویه جات استفاده شود.
وی در رابطه پرهیز غذایی گفت: مصرف نوشابه، ادویه های تند، آب یخ، نوشیدن مایعات همراه با غذا یا بلافاصله بعد از آن برای افرادی كه دارای طبیعت گرم و خشک هستند، مضر است.
او همچنین تصریح کرد: مصرف موز، خربزه، آناناس و طالبی برای افراد صفراوی مزاج ممنوع است و باید از مصرف آن خودداری كنند. چای، قهوه، غذاهای فریز شده ، زود پز شده و سرخ شده، سس و رب، غذاهای چرب و همه غذاهای با طبیعت گرم، از مواد غذایی زیان آور برای صفراوی مزاج هاست.

ورزش کردن در این فصل باید چگونه باشد
دکتر جلال الدین حق شناس کارشناس طب سنتی و گیاهان دارویی در این گفت و گوی تفصیلی اذعان کرد: برنامه ریزی های ورزشی سنگین، به دلیل گرمی و خشکی شدیدی که احتمال دارد هنگام ورزش کردن در تابستان رخ دهد غیر اصولی است و پیشنهاد نمی‌شود.
او همچنین در رابطه كاهش بوی بد بدن در تابستان افزود: بوی بد بدن در تابستان در اصلاح تغذیه ارتباط دارد. در طب سنتی بهترین خوراک های تابستانه خوراک هایی است كه ضمن برخورداری از اعتدال و لطافت و سبکی، طبع سرد و تر داشته و نیز غلبه بر صفرا باشند تا بتوانند محیط داخلی بدن را در حالت تعادل نگه دارند.
برای كاهش بوی بد بدن در تابستان باید از هر نوع خوردنی و آشامیدنی گرم و خشک پرهیز كرد. شربت سکنجبین، لیمو، غوره، هندوانه یا آب آن، را می توان به افراد توصیه كرد.
وی به میوه های مناسب فصل تابستان اشاره کرد که از جمله می توان به، طالبی، خیار، آلبالو، زردآلو، هلو، شلیل و همچنین در تابستان از مصرف ‌آب‌ یخ‌ و‌مایعات‌ گاز دار جدا خورداری کنید.

نکات مهم قابل توجه در فصل تابستان
دکتر جلال الدین حق شناس کارشناس طب سنتی و گیاهان دارویی در پایان این گفت و گوی تفصیلی ضمن تشکر و قدردانی از سرکار شعبانی خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری اظهار کرد: افراد سرد مزاج در مصرف مواد غذایی حتی در فصل تابستان، زیاده روی نکنند.
همچنین وی ادامه داد: در این فصل باید گرسنگی و تشنگی را سریع برطرف كرد، زیرا به دلیل حرارت فصل و مزاج، ممکن است معده در صورت خالی ماندن آسیب ببیند.