به گزارش روابط عمومی مرکز توسعه فناوری پدیده گیاه به نقل از خبرگزاری مهر (ارومیه)، استان آذربایجان غربی دارای بیش از دو میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار مرتع و ۱۰۱ هزار هکتار جنگل و بقیه عرصه کشاورزی و کوهپایه‌ای است و از این رو ظرفیت مناسبی برای کشت و پرورش گیاهان دارویی دارد.

نداشتن یا پایین بودن اثرات سو ناشی از مصرف گیاهان دارویی نسبت به داروهای شیمیایی، مصرف آسان و آشنا بودن ذائقه مردم با مصرف این گیاهان در کنار عوارض و تبعات منفی استفاده از داروهای شیمیایی در سال‌های اخیر مهمترین علل اقبال عمومی نسبت به مصرف این گیاهان است.

با توجه به پتانسیل و ذخایر به همراه تنوع بالای استان در بخش گیاه‌ای دارویی، تولید گیاهان دارویی و صنعتی در مقیاس بزرگ‌تر می‌تواند به بالا بردن درآمد مردم و ایجاد اشتغال جدید مرزی کمک کند.

نزدیک به ۲۰ هزار گونه گیاهی در کشور و ۸ هزار گونه در آذربایجان غربی وجود دارد که یا شناخته شده یا نیازمند مطالعه است، آذربایجان غربی دارای ۳.۷ میلیون هکتار مساحت و عرصه است که یک میلیون هکتار آن در کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

گستره طبیعت، تنوع آب و هوایی و بارش‌های مناسب در آذربایجان غربی این امکان را فراهم کرده است که انواع مختلف گیاهان به صورت خودرو بوده و در جای جای آن بروید.

گیاهان، درختان و درختچه‌ها از عناصر اصلی منابع طبیعی هستند و به واسطه نقش حفاظتی، تغذیه‌ای، دارویی و سایر مصارف در ادوار مختلف زندگی بشر همواره مورد توجه مردم بوده‌اند.

به اعتقاد کارشناسان، شناخت منابع طبیعی و مدون کردن اطلاعات آن، نیاز هر جامعه بشری است و نحوه نگرش و توجه مردم به منابع طبیعی و روش‌های استفاده از آن می‌تواند در احیا و حفاظت از این منابع بسیار مهم باشد.

مجاورت با دریا، موقعیت اقلیمی و جغرافیایی ملایم و قاره‌ای و ارتفاع متفاوت از سطح دریا در نقاط مختلف آذربایجان غربی، پوشش گیاهی متنوعی را در این استان به وجود آورده که زمینه را برای جمع آوری و استفاده از گیاهان به صورت سنتی در این بخش از کشور مورد توجه مردم قرار داده است.

به اعتقاد کارشناسان، تنوع این گیاهان نیز که مصارف مختلف اعم از خوراکی، دارویی و آرایشی دارند فضای لازم را برای سرمایه گذاری در این بخش در این استان پهناور فراهم کرده است.

اهمیت مصارف مختلف گیاهان در جهان که روز به روز نیز مصرف آنها در حال رشد است سبب شده که توجه به این بخش از طبیعت در کشور و استان آذربایجان غربی نیز افزایش یابد.

گیاهان دارویی را باید یکی از مواهب و از نعمت‌های الهی برشمرد که تعداد آنها برابر اظهارات کارشناسان در آذربایجان غربی بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ نوع است و کاربردهای مختلفی از نظر درمانی دارند.

ضرورت توجه به بسته بندی و بازاریابی گیاهان دارویی در آذربایجان غربی

حسین رضایی از فعالان استان در بخش گیاهان دارویی نیز در خصوص وضعیت استان در این بخش به خبرنگار مهر گفت: آذربایجان غربی به دلیل طبیعت و آب و هوایی مناسب یکی از استان‌های مستعد در زمینه تولید و پرورش گیاهان دارویی است.

وی با بیان اینکه امروز به دلیل عوارض و تبعات منفی استفاده از داروهای شیمیایی مردم رغبت زیادی به استفاده از گیاهان دارویی دارند افزود: متأسفانه به دلیل نبود توجه ویژه به این بخش شاهد فعالیت‌های قاچ وار و خودسر در این بخش هستیم و هم اکنون افراد سودجو زیادی بدون علم و آگاهی در این بخش فعالیت می‌کنند.

رضایی با بیان اینکه توجه به پرورش و تولید گیاهان دارویی می‌تواند یکی از فعالیت‌های مثمرثمر در زمینه حل مشکل بیکاری در منطقه نیز باشد عنوان کرد: متأسفانه در زمینه بسته بندی گیاهان دارویی و نیز بازاریابی هنوز ضعف و مشکلات زیادی داریم.

گیاهان دارویی در معرض خطر انقراض هستند

مهناز حیدری از فعالان گیاهان دارویی و نیز محققان این بخش در سازمان جهاد کشاورزی نیز در خصوص وضعیت گیاهان دارویی به خبرنگار مهر گفت: گونه‌های دارویی از اهمیت زیادی برخوردار بوده و می‌توانند در سلامتی، معیشت و اقتصاد مردم هر منطقه‌ای مؤثر باشند.

حیدری با بیان اینکه از ۸ هزار گونه گیاه دارویی شناسایی شده در استان در حدود ۱۳۰ گونه از گونه‌های دارویی استان بسیار مطرح هستند افزود: اکنون بیش از ۴۰ گونه به‌عنوان گیاه دارویی، خرید و فروش شده و به خارج از کشور فرستاده می‌شوند یا در کارگاه‌های داخلی مورد فراوری قرار می‌گیرند.

وی با تاکید بر اینکه این ۴۰ گونه می‌توانند بهترین موضوع سرمایه‌گذاری باشند عنوان کرد: با وجود این همه قابلیت در زمینه گیاهان دارویی، این بخش استان همراه با مشکلاتی است که برداشت غیر اصولی و غیر علمی از طبیعت، بزرگترین خطری است که گیاهان دارویی موجود در آذربایجان غربی را تهدید می‌کند و خطر انقراض در کمین گونه‌های مختلف این گیاهان قرار دارد.

برداشت تجاری گیاهان مرتعی خوراکی ممنوع است

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان غربی گفت: طبق سیاست‌های حفاظت، احیا و بهره‌برداری سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور، بهره‌برداری تجاری و برداشت پیاز گیاهان مرتعی ممنوع است

سید نبی قائمی افزود: در صورت مشاهده برداشت انبوه گیاهان دارویی و خوراکی خود رو به قصد فروش و عرضه در بازارهای مصرف با عوامل آن برخورد می‌شود.

وی با اشاره به اینکه حدود ۱۵ تا ۲۰ گونه گیاهی خوراکی شاخص در استان وجود دارد، اظهار کرد: کنگر، ریواس، شنگ، غازیاغی، انواع تره و پیاز کوهی، بولاغ اوتی، آویشن، از گونه‌های شاخص گیاهان خوراکی در استان هستند.

قائمی با بیان اینکه ناآگاهی در چگونگی برداشت، زوال تدریجی و تخریب مراتع را به دنبال دارد، یادآور شد: برخی از مصرف‌کنندگان و بهره‌برداران به دلیل کم اطلاعی اقدام به برداشت بی‌رویه و غیر اصولی این گیاهان می‌کنند که این موضوع آسیب‌های جدی به گونه‌های مختلف است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیز داری آذربایجان غربی ادامه داد: با توجه به تغییرات آب و هوایی و کمبود بارش در سال‌جاری وضعیت مراتع به گونه‌ای است که باید در بهره‌برداری از این نعمت‌های الهی نهایت دقت صورت بگیرد و در برداشت اصولی و صحیح عمل شود.

برداشت گیاهان بهاره باید با توجه به نحوه رویش و تکثیر آن در طبیعت انجام شود

وی با بیان اینکه برداشت گیاهان بهاره باید با توجه به نحوه رویش و تکثیر آن در طبیعت انجام شود، اضافه کرد: لازم است مردم از روش‌های نوین برای برداشت بهره بگیرند و از برداشت بی‌رویه خودداری شود تا به رویشگاه‌ها و ریشه یا بذر گیاهان آسیب وارد نشود.

قائمی گفت: هر گونه بهره برداری از محصولات مرتعی و جنگلی از جمله کنگر، ریواس، مندی، کوراد، لوشه، موسیر، اویشن، انواع قارچ‌های گوهی و مرتعی، گول آغا، شنگ، بولاغ اوتی، لاله واژگون، غازایاقی، انواع میوه و گل درختان اعم از بادام، زالزالک، گلابی وحشی، زرشک و سیب وحشی صرفاً با اخذ مجوز از اداره کل منابع طبیعی استان با اولویت دارندگان پروانه چرای دام و بهره برداران عرفی مطابق با قوانین و مقررات موجود است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان غربی تاکید کرد: در صورت مشاهده این تخلفات، برداشت، حمل و نقل و یا خرید و فروش غیرمجاز بدون اخذ مجوز لازم برابر مقررات محموله به عنوان کالای قاچاق تلقی شده و به نفع دولت توقیف می‌شود و متخلفین توسط یگان حفاظت شهرستان‌ها به مراجع قضائی معرفی می‌شوند.

برداشت بی رویه گیاهان خود روی خوراکی و انواع قارچ‌ها در استان آذربایجان غربی یکی از چالش‌های مهم در صیانت از گونه‌های طبیعی و ذخایر ژنتیکی است که در فصل بهار این موضوع تشدید می‌شود.